Liny alpinistyczne można podzielić na liny wspinaczkowe – dynamiczne oraz liny statyczne (właściwie półstatyczne) używane w speleologii, ratownictwie i pracach wysokościowych.
Liny dynamiczne charakteryzują się zdolnością pochłaniania energii powstałej podczas odpadnięcia w czasie klasycznej wspinaczki z tzw. dolną asekuracją. Ich konstrukcja powstała głównie w tym celu, ale można ich używać także do zjazdów, wychodzenia po linie i innych manewrów.
Liny półstatyczne odznaczają się mniejszą rozciągliwością i tym samym mniejszymi właściwościami pochłaniania energii. Ich przeznaczeniem jest przede wszystkim zjeżdżanie i wychodzenie po linie zakotwiczonej w skale lub konstrukcji. Lina półstatyczna przydaje się również do poręczowania trawersów, stabilizacji w pozycji roboczej lub jako lina do autoasekuracji w pracach wysokościowych. Lina półstatyczna nie może być używana do wspinacki klasycznej.
Wśród lin dynamicznych wyróżnia się następujące rodzaje lin wspinaczkowych:
Lina składa się z jednej żyły, której średnica oscyluje pomiędzy 8,5 a 11 mm. Liny pojedyncze są dość lekkie oraz łatwe w użyciu. Stosowane są m.in. we wspinaczce sportowej na sztucznych ściankach oraz w skałach, rzadziej we wspinaczce wysokogórskiej lub lodowej. Dzięki ich uniwersalności, prostocie użytkowania i niezbyt wygórowanej cenie należą do najbardziej popularnych lin. Prowadzenie liny pojedynczej przez ekspresy jest proste i intuicyjne.
Dla osób, które wspinają się rekreacyjnie najlepsze średnice lin pojedynczych zawierają się w zakresie od 9,5 mm do 11 mm. Większa średnica liny gwarantuje większe bezpieczeństwo podczas asekuracji, zazwyczaj większą liczbę odpadnięć i odporność na zużycie. Do wspinaczki sportowej i wyczynowej mniejsze średnice pozwalają uzyskać lepszą efektywność dynamicznych ruchów na prowadzeniu poprzez zmniejszenie mas, a jednocześnie zapewnić lepszą płynność asekuracji. Liny o mniejszej średnicy wymagają większego doświadczenia osoby asekurującej.
Liny podwójne (połówkowe) lub bliźniacze polecane są do wspinaczek wysokogórskich, na wysokich ścianach, a także do wspinaczki w śniegu i w lodzie. Ich zaletą jest zwiększenie bezpieczeństwa podczas wspinaczki, jeżeli zostanie uszkodzona jedna żyła liny oraz możliwość szybkiego odwrotu ze ściany, ze względu na możliwość zjazdu na pełną długość liny. W związku z tym, że asekuracja z nimi jest trudniejsza, w celu wyeliminowania pomyłki warto wybrać dwa różne kolory lin. Wśród lin składających się z dwóch żył wyróżnia się ich dwa rodzaje, chociaż coraz częściej liny dzieli się na podwójne (połówkowe) i bliźniacze:
Każda z żył jest niezależna, a prowadzący każdą z żył wpina naprzemiennie do punktów asekuracyjnych. Gwarantują większe bezpieczeństwo, ponieważ w przypadku odpadnięcia, siła rozkłada się na dwie żyły. Asekuracja z naprzemiennym wpinaniem do punktów asekuracyjnych jest najlepszą techniką podczas wspinania w górach, która umożliwia zminimalizowanie tarcia na przelotach.
Średnica liny połówkowej wynosi zwykle od 8 do 9 mm. Dwie żyły liny połówkowej mogą być wpinane do tego samego punktu wyłącznie w przypadku stosowania pewnych punktów asekuracyjnych. Zwiększa to jednak siłę uderzenia, a liny połówkowe nie są testowane na tego typu obciążenia zgodnie z normą. W przypadku, gdy stosowana jest asekuracja z niepewnych punktów (kości, friendy, haki) liny powinny być wpinane naprzemiennie.
Obie żyły są wpinane do punktów asekuracyjnych jednocześnie, tak w przypadku liny pojedynczej. Liny bliźniacze stosuje się do wspinaczki wielowyciągowej, ich zaletą jest podobnie jak w przypadku lin połówkowych możliwość zjazdu na pełną długość liny – przykładowo zjazd o długości 60 m na dwóch żyłach 60 m.
Średnica liny bliźniaczej wynosi zwykle od 7,3 do 8,5 mm, dzięki czemu jest lżejsza od połówkowej. Możliwe jest stosowanie lin bliźniaczych (pojedyncza żyła) do turystyki podczas asekuracji na lodowcu oraz w eksponowanym terenie, nie można stosować pojedynczej żyły liny bliźniaczej do wspinaczki!
Produkowane są również liny, których zaawansowana technologicznie konstrukcja umożliwia ich certyfikację jako linę pojedynczą, podwójną oraz bliźniaczą lub jako podwójną i bliźniaczą. Lina o potrójnej certyfikacji będzie bardzo wszechstronna, a doświadczeni wspinacze mogą ją zastosować zarówno podczas wspinaczki sportowej jako linę pojedynczą lub w górach do asekuracji na drogach wielowyciągowych lub asekuracji na lodowcu. Liny o certyfikacji jako podwójna i bliźniacza dają większą swobodę podczas prowadzenia wyciągu i doborze metody wpinania punktów asekuracyjnych. Stosowanie tego typu liny umożliwia kombinację technik wpinania punktów (naprzemiennej i równoległej) w zależności od konfiguracji terenu aby zwiększyć wygodę i bezpieczeństwo wspinaczki.
Liny dynamiczne dostępne na rynku muszą być zgodne z normą EN 892 (aktualnie PN-EN 892+A1:2016-12)
„Sprzęt alpinistyczny -- Dynamiczne liny do wspinaczki -- Wymagania bezpieczeństwa i metody badań”
Normą UIAA 101 "Dynamic ropes" Climbing and Mountaineering Equipment jest opracowana na podstawie normy europejskiej EN 892.
Dodatkowo w normie UIAA 101 ujęte są informacje o opcjonalnych testach np. impregnacji liny "UIAA Water Repellent", rozszerzone metody obliczeniowe absorbcji energii czy metoda pomiaru oznaczenia środka liny przez producenta.
Dla lin dynamicznych wyróżnia się następujące parametry:
1. Długość – zależy od potrzeb wspinacza. Na ściankach wspinaczkowych zazwyczaj wystarczy lina pojedyncza o długości od 30-50 m. Podczas wspinaczki skałkowej w Polsce najczęściej wystarczy długość 50-60 m. Natomiast w górach i większych skałach konieczna będzie długość 60-80 m. Dla lin podwójnych i bliźniaczych standardowe długości to 50 m, 60 m, w szczególnych przypadkach 70 m.
2. Średnica – zależy od modelu liny (pojedyncza, połówkowa, bliźniacza) i doświadczenia wspinacza. Wspinacze doświadczeni mogą wybierać liny o mniejszych średnicach, natomiast liny z większymi średnicami dają większy margines bezpieczeństwa dla mniej doświadczonych wspinaczy. Liny grubsze są też bardziej trwałe.
3. Masa – jednostką jest tutaj gram na metr bieżący liny, w związku z czym parametr ten jest ściśle powiązany ze średnicą liny. Należy przy tym pamiętać, że wynik podawany przez producenta dotyczy wyników laboratoryjnych (zgodnie z normą EN 892). Masa wyznaczana jest podczas badania, w którym odcinek testowy liny obciążany jest masą 10 kg, wykonywany jest pomiar długości po obciążeniu, a następnie mierzona jest masa odciętego odcinka. W rzeczywistości lina będzie nieznacznie cięższa ze względu na wilgotność, stopień relaksacji i fakt, że często nowe liny są nieco dłuższe (w trakcie używania lina dynamiczna „puchnie” i się skraca).
4. Ilość odpadnięć (ilość rwań testowych) – to parametr, który określa wytrzymałość liny - im większą liczbę rwań lina wytrzyma, tym jest wytrzymalsza. Testy lin wykonywane są w warunkach laboratoryjnych zgodnie z normą . Aby lina otrzymała odpowiedni atest, musi wytrzymać określoną liczbę następujących po sobie odpadnięć (wykonanych w warunkach laboratoryjnych na specjalnym urządzeniu w odstępie 5 minut pomiędzy kolejnymi próbami):
5. Siła uderzenia – jest to siła działająca na wspinacza odpadającego od ściany w trakcie, gdy lina, do której jest przypięty wyhamowuje jego lot. Wtedy mają miejsce największe przeciążenia. Maksymalną wartość określoną w normie EN 892 / UIAA jaką może wytrzymać człowiek jest nazywana siłą graniczną i wynosi 12 kN czyli około 1200 kg.
Siły uderzenia nie mogą przekraczać:
Im siła uderzenia jest mniejsza, tym hamowanie będzie przebiegało łagodniej, wspinacz, asekurujący i wszystkie elementy układu asekuracyjnego będą mniej narażone.
6. Ślizganie oplotu oznacza przesuwanie się oplotu względem rdzenia. Takie ruchy mogą spowodować szybsze zużywanie się liny. Ten współczynnik powinien być jak najniższy. Dzięki technologii Beal UNICORE został on zredukowany do 0%.
7. Wydłużenie dynamiczne – jest to wydłużenie liny mierzone podczas pierwszego odpadnięcia. Nie może przekraczać 40%.
8. Wydłużenie statyczne oznacza procentowe wydłużenie liny pod obciążeniem 80 kg. Nie może przekraczać:
9. Wytrzymałość liny na przecięcie na ostrej krawędzi oznacza brak zerwania liny przy teście odpadnięcia o współczynniku 1,77 przez krawędź o promieniu 0,75 mm. Warunki testu są analogiczne jak przy badaniu ilości odpadnięć dla poszczególnych typów lin dynamicznych. Brak zerwania przy pierwszym teście pozwala stwierdzić, że lina spełnia ten parametr. Norma UIAA 101 opisuje procedurę testu liny dynamicznej na ostrej krawędzi.
10. Impregnacja liny – polega na hydrofobowej impregnacji całej liny (Beal GOLDEN DRY) lub tylko jej oplotu (Beal DRY COVER). Dzięki temu lina jest bardziej odporna na nasiąkanie wodą. Poza tym jest bardziej śliska, przez co łatwiej przesuwa się w przyrządach i karabinkach, jest odporniejsza na brud i zyskuje na trwałości. Z drugiej strony mniejsze tarcie liny wymaga czujniejszej asekuracji. Liny impregnowane szczególnie poleca się podczas wspinaczki w górach i w zimie.
11. Oznaczenie środka liny – w linach pojedynczych oznaczony jest specjalnym barwnikiem, natomiast w linach podwójnych stosowana jest zmiana koloru lub desenia w połowie liny. Oznaczenie środka liny przydatne jest podczas odwrotów ze ściany. Jest to też ważna informacja dla asekurującego w ścianie.
Aby lina zachowała jak najdłużej swoje właściwości, należy o nią dbać w sposób szczególny. To od niej zależy zdrowie i życie wspinacza.
Modeli lin jest bardzo dużo, lecz analizując parametry, każdy może znaleźć odpowiednią linę wspinaczkową dla siebie. Wybór lin wspinaczkowych dynamicznych BEAL w zależności od planowanego zastosowania, aktywności, wymaganych parametrów czy impregnacji można znaleźć w poradniku:
Parametry lin wspinaczkowych dynamicznych, jaskiniowych oraz kanioningowych:
PARAMETRY LIN DYNAMICZNYCH
Parametry lin alpinistycznych półstatycznych (statycznych) oraz zestawienie wszystkich modeli BEAL można znaleźć na stronie:
PARAMETRY LIN PÓŁSTATYCZNYCH (STATYCZNYCH) BEAL